W CIENIU DUŻEGO DRZEWA

Od czasu do czasu na blogu ukazują się posty o domach przysłupowych i szachulcowych. Dzieje się tak dlatego, że są to domy charakterystyczne dla krajobrazu Dolnego Śląska. Dom przysłupowy jest architektonicznym indywidualistą. Jego częścią konstrukcyjną jest szachulec niepoprawnie nazywany „murem pruskim” a cechą szczególną - izba z bali i przysłupy. Domów tych pozostało jeszcze około 17 tysięcy a historia ich powstania może sięgać XIII i XIV wieku. A może i dalej. Jest to jak dotąd sprawa dosyć tajemnicza.
Wchodząc do takiego domu warto zauważyć, że zdarza się jeszcze, iż stoi on w cieniu wiekowego drzewa. W naszym regionie najczęściej jest to lipa lub buk. Dziś te ogromne drzewa, zapewne są tak samo stare jak ów dom. Mylą nas daty ryte na portalach wskazując XVIII lub XIX wiek. Bardzo często ta data to data remontu a nie budowy. Wiekowe zaś drzewa, które stoją obok, mówią prawdę.

Proboszczów

Właściwie to od przysłupów przyglądanie tym drzewom się zaczęło. Temat stał się znacznie bardziej rozwojowy. Okazało się bowiem, że drzewo jest nieodłącznym elementem również domu szachulcowego, pałacu a nawet zamku.


Ich usytuowanie i gatunek nasuwa skojarzenie, że stanowią jakby elementy inżynieryjny owych budowli.

Bystrzyca

Bystrzyca

Zapewne dziś, dla nowych budynków, nie ma to już takiego znaczenia, ale pozostała tradycja. W zabytkowej wsi Obercunnersdorf położonej na terenie Niemiec, niedaleko naszej zachodniej granicy, stoi ponad 200 domów przysłupowych. Przy wielu rośnie nadal lipa lub buk. Nawet przy domach nowych, tylko nawiązujących do otaczającej architektury, nie zapomniano tam posadzić tego symbolicznego elementu. 

To właśnie ów nowy dom poniżej skłonił mnie do szukania powodów, dla którego sadzono w pobliżu domu tak duże drzewa.

Obercunnersdorf 

Najczęściej były to lipy i buki (często odmiany purpurowej). W Kotlinie Kłodzkiej - jesiony. Podczas burzliwej dyskusji na grupie o domach przysłupowych wyłoniło się kilka ciekawych teorii dlaczego drzewa te były sadzone. Poniżej wnioski z owej rozmowy. Ponieważ do dziś prawie wszystkie tak duże i wiekowe drzewa wycięto, warto zastanowić się nad tymi, które zostały. Zwłaszcza, że tak bliskie sąsiedztwo jakby nikogo kiedyś nie przerażało a wręcz było zamierzone.

Kryształowice

Kryształowice

Villa Greta/ Dobków/ wiąz

Villa Greta/ Dobków/ wiąz

Jakie więc drzewa są najczęściej spotykane w najbliższej okolicy budynków? Na terenie Dolnego Śląska są to l i p y, z wyłączeniem Kotliny Kłodzkiej, gdzie dominują - j e s i o n y. Dodatkowo w dyskusji wymieniano: buki, kasztany, orzechy włoskie, dęby, modrzewie i grusze.


Oto kilka teorii :

DRZEWA ŚWIĘTE
Lipa i dąb były uważane za drzewa święte. Otaczano je wielką czcią. To zwykle przy nich, (lub na nich) były stawiane kapliczki lub one same były sadzone ku czyjejś pamięci, stając się miejscem symbolicznym. Przypisywano im głównie moce lecznicze i wierzeniowe.
Często drzewa te sadzono parami, czasem po obu stronach wejścia. Do najbardziej popularnych i znanych powodów sadzeniu lip i dębów było przyjście na świat dzieci. Dziewczynkom dedykowano lipy a chłopcom dęby. Ten zwyczaj był praktykowany w całej Polsce. W wielu bogatych majątkach tworzono nawet aleje lub szpalery, gdy dzieci było więcej.

Do dziś istniejącą i znaną jest choćby aleja w Krasiczynie, z datami urodzin i imionami siedmiorga dzieci Sapiehów z poł. XIX w. (Jan, Adam, Paweł, Leon, Władysław, Helena i Maria).

 

Krasiczyn

Krasiczyn

PLANOWANIE PRZESTRZENNE WSI 

Były elementem planowania. Dębów przy domach raczej nie sadzono. Był za twardy, za mocne ma korzenie, ale dokładnie z tych powodów dęby sadzono na miedzach, zwłaszcza w narożnikach działek. Porządkowały wieś i podziały gruntów. 

ODGROMNIKI ! 

Pożary były zmorą drewnianych domostw. Po uderzeniu pioruna nie było właściwie ratunku. Niektóre źródła mówią nawet, że dom taki nie należało ratować. Na jego miejscu nie stawiano również kolejnego, gdyż mógł być również narażony na przyciąganie piorunów (choćby przez podziemne źródła). Ponoć radzono sobie z obawami sadząc przy domach grusze. Szybko rosły i po krótkim czasie przewyższały kalenicę. Padło stwierdzenie, że dąb był odgromnikiem przy domu przysłupowym. Otóż jak się okazało raczej nie i nie jest to za dobry pomysł. Rodzaj kory drzewa i jej wilgotność powodowana deszczami mają duży wpływ na podatność na wyładowania atmosferyczne. Drzewo o szorstkiej i chropowatej korze, np. dąb, ma podczas deszczu większą wilgotność od drzewa o gładkiej korze, jak np. buk. Oznacza to, że dąb ma lepszą przewodność elektryczną od buka i w dęby pioruny uderzają częściej niż w buki. Woda zawarta w pniu drzewa podczas uderzenia pioruna gwałtownie nagrzewa się i zostaje odparowana, a pień rozsadzony od środka. Proces ten przebiega w sposób gwałtowny i ma charakter wybuchu. 

Dęby sadzono więc raczej nieco w oddaleniu od domu w celu przyciągania tam piorunów. Na zdjęciach widać jak wygląda taki uderzony piorunem 'odgromnik". 

 

ODWODNIENIE ! 

Drzewa w dużej mierze służyły jako odwodnienie. Korzenie lipy są miękkie i wrastają w głąb ziemi, a nie na boki, więc nie niszczą podstaw budynku. Wiele osób zna opowieści babci, dziadka lub mamy, którzy pamiętają, że następstwem wycięcia takiego dużego drzewa była ogromna wilgoć i zagrzybienie w domu. Podnosił się też często poziom wody gruntowej w jego otoczeniu. W celu odwodnienia często sadzono w późniejszym czasie orzechy włoskie lub topole włoskie. Wrocławskie osiedle Biskupin, które było budowane tuż przed wojną na niezwykle podmokłym terenie przylegającym do Odry, miało zaprojektowany cały system topoli w celu utrzymania niższego poziomu wód gruntowych. 

SYMBOLIKA TEŻ WAŻNA 

LIPA

Pokrzywnik

Lipa jest symbolem czystości - posiada właściwości zdrowotne. Stanowi ponadto symbol płodności, i to zarówno dla mieszkającej nieopodal rodziny, jak również przyrody oraz zwierząt. Sąsiedztwo lipy sprzyjało bezpieczeństwu oraz sprawiedliwości, bowiem wierzono, że gatunek ten odpędza demony, wspomniane wcześniej pioruny i chroni przed wszelkim innym złem. W tym przed napadami rozbójników na domostwo! (na uwagę zasługuje zagadnienie lip sądowych). To drzewo pojednania. Niegdyś - gdy dwa zwaśnione rody dochodziły do zgody, sadziły lipę na granicy swych posiadłości, by pilnowała pokoju. Lipa jest drzewem życia i śmierci, ale i drzewem wojny. Sadzono je w miejscach dawnych mogił, szubienic i dla zapewnienia szeroko pojętego bezpieczeństwa, zdrowia i spokoju rodziny z danego domostwa. Lipa to pożytek dla pszczół, które hodowano w każdym prawie gospodarstwie. Szczęście ma ten, kto może wracać do rodzinnego domu, siadać w cieniu przeolbrzymich lip, napawać się ich zapachem i słuchać pracy tysięcy pszczół ...

BUK

Obercunnersdorf

Ponoć gdzie bukowina rośnie tam czary i gusła szkodzić nie mogą. Oprócz tego, jak każde duże drzewo w lecie, buk chroni przed nadmiernym nagrzewaniem, a zimą przed wychłodzeniem. Pragmatyczni Niemcy sadzili buki również dla orzeszków bukowych. Bukiew, w smaku przypominająca trochę orzech laskowy albo włoski, od wieków była chętnie spożywane przez człowieka. Zajadali się nią już starożytni Grecy. Dawni mieszkańcy Skandynawii z mielonych orzeszków bukowych zmieszanych z mąką piekli chleb, a Francuzi prażyli je i przyrządzali napój będący zamiennikiem czarnej kawy. W Niemczech dużą popularnością do dziś cieszy się olej tłoczony z nasion buka, chętnie dodawany do różnych potraw. Niegdyś wyrabiano z niego także margarynę, która zastępowała drogie i trudno dostępne masło. 

Aleksander Brücker udowodnił, że choć Słowianie nie posiadali własnej nazwy na to drzewo i stosowali zapożyczenie z niemieckiego, znali i doceniali walory buka. Wiele nazw miejscowości w Polsce nawiązuje do tego drzewa. 

JESION

Kamieńczyk 

Jesion był obok dębu najważniejszym drzewem Słowian spotykanym w świętych gajach. Uważano, że często spod tego drzewa wytryskują źródła mądrości. Często z jesionów tworzono kręgi wokoło świątyń, oddzielając w ten sposób sacrum od profanum. Przypisywana mu była zdolność unikania gromów, dlatego wiąże się go z bogami piorunów, a wiec w przypadku Słowian z Perunem. W Kotlinie Kłodzkiej istnieje wielowiekowa tradycja obsadzania wejścia do gospodarstw jesionami, które mają strzec mieszkańców przed burzami i piorunami. 

INNE DRZEWA

Mirosławice 

Przy domostwach spotkać można również kasztanowce a zdarzają się też cisy (rzadko) i orzechy włoskie. Do Europy kasztanowce trafiły w 1576 roku, kiedy to sprowadzono je ze Stambułu do wiedeńskich ogrodów cesarza Maksymiliana II Habsburga dlatego też zanim upowszechniły się na wsiach, minęło sporo czasu. Zaczęto je najpierw sadzić przy pałacach i dworkach. Można również napotkać modrzewie. Były kiedyś popularne na wsiach sudeckich, ponoć ze względu na wysoką jakość estetyczną. Niestety są to drzewa, które poprzez coroczne opadanie igieł najszybciej ze wszystkich zakwaszają glebę wokoło.

ELEMENT INŻYNIERYJNY

Gola Dzierżoniowska

Siedlęcin

Siedlęcin

Siedlęcin

Prochowice

Prochowice

http://www.zamki.pl/?idzamku=prochowice&dzial=galeria

Nie mogłam sobie darować i nadal drążę temat drzewa jako elementu inżynieryjnego. Nie jest tajemnicą, że traktowano tak drzewa sadzone przy jezdniach. Miały stabilizować grunt i odwadniać. Były po prostu elementem drogi. Często spotykam drzewa wbite jak kołek od przodu skarpy, na której stoi budynek. Są też podporą schodów czy mostków. Najczęściej przy murach są to lipy, bo mają miękkie korzenie, przy drogach częściej sadzono topole lub rodzime gatunki występujące lokalnie. 

Duże drzewa można też spotkać w zamkach, gdyż zawsze sadzone były na dziedzińcach, choćby bardzo niewielkich. Ogromne konary wyrosły już ponad dach rycerskiej wierzy w Siedlęcinie. Dziś w tego typu „studniach” po usunięciu drzewa szaleje wilgoć. Ale nawet to nie jest w stanie uratować niektórych drzew. Strach przed dużymi drzewami jest spory. Ci jednak, którzy je u siebie mają, bardzo są z nimi zżyci i kochają swoje drzewa nie robiąc im szkody. 

Pozostaje napisać mi jeszcze jedno. To co widzimy nad ziemią jest do zbadania, ale jak drzewo się miewa pod spodem? O tym jak można sprawdzić swoje drzewa jest POST Może komuś przyda się również takie małe, na własny użytek zrobione, zestawienie typów systemów korzeniowych występujących u drzew.Oczywiście drzewa modyfikują swój system korzeniowy i adoptują do zastanych warunków, zwłaszcza, gdy zostają posadzone w niesprzyjającym dla nich miejscu. Przeszkoda do rozwoju prawidłowego sytemu mogą być grunty zbyt podmokłe, zbyt piaszczyste, nadmiernie zbite lub zawierające stare fundamenty albo skały podziemne. 

  

Dziś nie stosuje się już tego systemu podziału korzeni. Większość korzeni poznano i wiemy, że są one poziome z niewielką ilością drzew, które tworzą, w młodym wieku, system pionowy. W kolejnych latach system ten się rozrasta na boki. Drzewa takie źle, lub wcale,  znoszą przesadzanie. 

 

tu można zobaczyć systemy korzeniowe większości drzew i innych roślin.

SYLWOTERAPIA

Poza wszystkimi omówionymi teoriami pozostaje również wspomnieć o wpływie drzew na nasze zdrowie, co jest już naukowo udowodnione oczywiście przez „amerykańskich naukowców”. Sylwoterapia to drzewolecznictwo – pobudzanie organizmu do samoleczenia poprzez przebywanie w obecności drzew i krzewów. Temat dość szeroki. Drzewo do terapii dobiera się według indywidualnych potrzeb – każde ma nieco inne działanie, chociaż dęby, brzozy, lipy i kasztany działają dobrze praktycznie na wszystkich, ale za to osiki, berberysy, topole, olchy i dzikie bzy mogą być dla wielu osób niekorzystne. Na jeden kontakt z drzewem warto poświęcić przynajmniej 20 minut, a cały ‚cykl’ kuracji powinien trwać przynajmniej 2 tygodnie. 

Niemal w każdej części świata i każdej kulturze, niezależnie od siebie, pojawiało się przekonanie, że drzewo potrafi dać człowiekowi znacznie więcej niż jedzenie, budulec i opał. Pomijając mitologię, wiemy na pewno, że drzewa emitują jony ujemne, a te korzystnie wpływają na zdrowie: przyspieszają proces leczenia, zmniejszają liczbę drobnoustrojów, poprawiają nastrój. Nie można tego powiedzieć o komputerach, betonie i wielu innych otaczających nas emiterach jonów dodatnich. Dla zainteresowanych tematem do poczytania: 

http://www.kroliczekdoswiadczalny.pl/2015/11/co-sie-wydarzy-kiedy-przytulisz-drzewo.html#disqus_thread

W szkole podstawowej obowiązkowym rysunkiem każdego dziecka jest dom, dym z komina, płot, na płocie kot i oczywiście DRZEWO przed domem ! A co powiecie na taki? Chyba też fajny :)

Antoniów




Zapraszamy na naszą stronę www https://zielonametamorfoza.pl/zobacz-projekty/
Pozdrawiam
Ewa