SANSSOUCI w Poczdamie - Niemcy | ZIELONA METAMORFOZA - blog o architekturze krajobrazu, ogrodnictwie, projektowaniu

Pałac Sanssouci należy do grupy pałaców i zespołów parkowych w Poczdamie i Berlinie wpisanych w 1990 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Poważna sprawa. Odziane w suknie z epoki wyruszyłyśmy więc podziwiać to cudo. A jest tam pięknie i choć nieco gorąco w tych koronkach - warto było;-)

Po niemiecku Schloss Sanssouci, po francusku - sans souci = bez zmartwień

Informacje podstawowe dotyczące obiektu.

LOKALIZACJA: Poczdam, Brandenburgia, Niemcy.

CZAS POWSTANIA: lata 1744-1747,

AUTORZY PROJEKTU OGRODU: Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff (wg szkiców Fryderyka II Wielkiego), rozbudowa - Peter Joseph Lenne
INWESTOR: Król Prus Fryderyk II Wielki
PRZEZNACZENIE: Rezydencja letnia
POWIERZCHNIA: 290 ha

Sanssouci, które dziś możemy oglądać, to późno barokowa kompozycja, która została przekształcona w park krajobrazowy w stylu angielskim (lata 1818-1826).

Nie jest to niczym niezwykłym w historii parków pałacowych. Większość z nich nosi ślady takich przeobrażeń. Niektóre zachowały do dziś elementy jeszcze wcześniejszych mód, choćby renesansowych. I nawet jeśli operacji tych dokonywano bardzo drastycznie, zadziwia fakt, jak bardzo są te pierwotne elementy, nawet dziś widoczne. Nie mam tu na myśli pawilonów czy innych trwałych konstrukcji. Te ocenić łatwiej. Mówię o delikatnej materii jaką są rośliny i drzewa. Zmiany te widoczne są najlepiej właśnie dzięki drzewom. Stare 200-300-letnie (czasem mocno przetrzebione m. in. przez wojny, ustroje, wichury, pioruny, pasożyty, ludzi) wskazują nadal przebieg dawnych alei i osi widokowych.

Zdradzają tajemnice ogrodników.

Pałac Sanssouci, który powstał w 1744 roku na górnym tarasie, nie jest, jak w przypadku typowej barokowej dworskiej sztuki ogrodowej, centralnym punktem kompozycji.

Jest jedną z części ogrodu. Jednopiętrowa budowla z dwoma skrzydłami bocznymi zajmuje całą długość górnego tarasu. Ocienione altanowe przejścia, skrywające skrzydła boczne od strony ogrodu, zamykają wolno stojące pawilony kratowe, bogato zdobione złotymi ornamentami.

Główna oś założenia parkowego o długości 2,5 km. przebiega równolegle do pałacu. Ze wschodu na zachód – od wzorowanego na egipski, obelisku (co to? - post), aż po Nowy Pałac.

W części wschodniej są regularne ogrody żywopłotowe z rondami i basenami, natomiast na zachód od centralnego parteru, leży Ogród Sarni.

1836r. P. J. Lenne, II etap przekształceń

Pałac Sanssouci usytuowany jest na wzgórzu. Przed nim opada ogród z sześcioma tarasami do wielkiego parteru kwiatowego. Na początku XVIII w. wzniesienie zwane Bornstedt porastały dęby. Ich wycinka dostarczyła drewna do umocnień terenów bagiennych rozwijającego się Poczdamu. Miejsce po wycince nazywane było wdzięcznie “łysą górą”. Jej łagodne nachylenie i dobre nasłonecznienie zostało wykorzystane do stworzenia winnicy. Stok podzielono na sześć szerokich tarasów. Po podtrzymujących je murach oporowych pięła się winorośl a w 168 niszach rosły figowce. Ogrody tarasowe były zaczątkiem posiadłości Sanssouci i dumą Fryderyka II. "Wtrącał się" on w projektowanie zarówno budynków jak i ogrodu. Nie mieli z nim łatwo projektanci. Sam narysował wstępne plany pałacu i nie zgodził się na korektę, która miała na celu podwyższenie budowli, podpiwniczenie i przesunięcie bliżej skraju tarasu tak, aby ją lepiej wyeksponować. Zostało jak chciał cesarz, czyli gorzej.

Po obu stronach tarasów znajdowały się ciągi ramp. W związku z tym, że Sanssouci było wielokrotnie rozbudowywane obecnie oprócz ramp znajdują się również szerokie schody.

Pałac łączy się z ogrodem i parkiem. Zwieńczeniem kaskadowych schodów i centralnym punktem parteru jest obecnie obszerny basem wodny. Dawniej był tu też klomb.

Pozostałością ogrodów barokowych (charakterystyczne!) są promieniście rozchodzące się promenady spacerowe oraz aleje wysadzane szpalerami strzyżonych drzew, formowane boskiety, rzeźby ogrodowe, baseny wodne i budynki ogrodowe.

Największych zmian w założeniu dokonał ogrodnik królewski J.P. Lenne. Przekształcił on założenie w ogród krajobrazowy w stylu angielskim. Ogród nadal pozostał jednoosiowy. Całość założenia została powiększona o majątek Charlottenhoff i również przeprojektowana jako ogród krajobrazowy (zdjęcie cz-b wyżej).

I etap przekształceń P.J. Lenne

Elementami parku krajobrazowego są m.in. modne (w Niemczech w połowie XVIII wieku) elementy chińskie oraz nawiązujące do antyku budowle. Żaden szanujący się właściciel "ogrodu" w tym duchu nie mógł obejść się bez przyciągających wzrok elementów architektonicznych. Świątynie, obeliski, mosty, groty i ruiny budowały nastrój i sprawiały, że „żywe obrazy” stawały się bardziej interesujące.

Charlottenhoff w oddali

Światynia Antyczna

Pawilon Chiński

Pawilon Chiński (niem. Chinesisches Teehaus) (1755–1764) był elementem dekoracyjnym i miejscem spotkań towarzyskich, których celem początkowo było picie herbaty w wykwintnej, baaardzo drogiej, porcelanie:). Na szczycie pawilonu znajduje się pozłacany posążek mandaryna. Wewnątrz również baaardzo bogaty wystrój.

Chociaż parki krajobrazowe powinny nam sie kojarzyć z otwartymi, malowniczymi krajobrazami i wysokimi drzewami, pojedyńczo lub w grupach, i swobodnie prowadzonymi ścieżkami, nie były one pozbawione roślin kwitnących. W miarę jak partery kwiatowe zastępowano alejami i trawnikami by odsłonić widok na park, kwitnące krzewy i kwiaty umieszczano z boku spacerowych tras, jako ozdobniki, które gościa miały zaskoczyć i zostać przez niego „odkryte” podczas spaceru lub przejadżki na okalającej park alei. Takie rozwiązanie zastosowano również w Sanssouci, gdzie można zobaczyć odtworzony angielski klomb i okalający go bindaż. Wykorzystano tu stosowane w XVIIIw. rozwiązania konstrukcyjne i gatunki roślin z epoki.

klomb w stylu angielskim i bindażem po bokach

bindaż

Okres powojenny nie był dla rezydencji dobry. Na zakończeniu osi pałacu powstało wielokondygnacyjne osiedle mieszkaniowe, na zawsze burząc kompozycję widokową, która rozpościerała się z górnego tarasu. Zniszczeniu uległa szata roślinna oraz szpalery alejowe. W Sanssouci prowadzone są prace mające przywrócić mu dawny charakter.

Trwa remont i rekonstrukcja budynków gospodarczych i Nowego Pałacu oraz odtwarzanie brakujących rzeźb ogrodowych, ścieżek i parterów kwiatowych.

Nowy Pałac (budowa rozpoczęta w 1763 roku) znajduje się na zakończeniu głównej osi. Budowa została zakończona po prawie siedmiu latach (! :)). Rezydencja nie cieszyła się jednak sympatią Fryderyka II, który zdecydowanie wolał mniejszy i bardziej kameralny pałac Sanssouci. W 1859 roku do pałacu wprowadził się książę Fryderyk Wilhelm z rodziną (późniejszy cesarz Fryderyk III). W tym czasie został on zmodernizowany: zainstalowano ogrzewanie parowe, prąd elektryczny, urządzono łazienki i toalety. W 1903 roku uruchomiono windę elektryczną w północnej klatce schodowej. Kolejnym mieszkańcem był cesarz Wilhelm II z rodziną. Po zrzeczeniu się w 1919 roku tronu wyjechał do Holandii a w pałacu urządzono muzeum. Pod koniec II wojny światowej pałac został ograbiony przez żołnierzy radzieckich (znajomo brzmi!). Obecnie cześć budynków zajmuje Uniwersytet Poczdamski.
Pałac i budynki gospodarcze zdobi ponad 400 figur. Znajdujące się za pałacem budynki gospodarcze (tzw. Communs), utrzymano w charakterze pałacu. Mieściły one: kuchnię, pomieszczenia dla ogrodników, straży, służby. Między nimi znajdowała się kolumnada z której roztaczał się widok na bagna. Właśnie zasłonięcie brzydkiego widoku miała na celu budowa tu
budynku gospodarczego.
Zarówno Nowy Pałac jak i Communs są obecnie w trakcie prac remontowych. Ściany pałacu maluje się we wzór imitujący mur z cegły, tak jak były pomalowane pierwotnie. Jedynie jego południowe skrzydło, to gdzie przebywał Fryderyk II, posiadało oryginalny mur z cegły.

Nowy Pałac dawniej...

...i Communs obecnie

Nowy Pałac

Charakterystycznym elementem parków w stylu angielskim są również egzotyczne drzewa i rośliny z obu Ameryk oraz innych krajów, na owe czasy, egzotycznych. Odnosi się wrażenie, że w Sanssouci nie ma ich zbyt wiele. Jest to prawdopodobnie kolejny przejaw zniszczeń jakich tu dokonano. Trudno uwierzyć, że tak okazałe założenie nie posiadało modnych „nowości” jakimi były chociażby magnolie. ....Trzeba było "chwilę" poszperać i oto widać, że na archiwalnych zdjęciach były! I to nawet w bezpośredniej bliskości pałacu, oczywiście:)