Co to jest obelisk? - PODRÓŻ Z EGIPTU DO OGRODU

Choć w Egipcie chyba już bezpieczniej, proponuję podróż w kierunku przeciwnym. Z Egiptu do Europy, nawet do Polski.

Jedziemy i będzie to podróż, można powiedzieć, pod bacznym okiem boga Ra. 

Będzie o obelisku!!!  

Co to obelisk? Właśnie się wyjaśnia. Po co? Bo to wcale nie jest takie oczywiste a jednak  w krajobrazie istnieje. A do Egiptu, kto by nie chciał?

Jeśli mamy z Egiptu wyruszyć,  najpierw musimy się w nim pojawić. Proponuję miasto Luksor na początek podróży.



świątynia narodzin  Ra, Luksor, Egipt

 Bóg Słońca - Ra

Był uosobieniem niewidzialnych, życiodajnych elementów natury. Sprawcą niewidzialnego wiatru, powietrza, urodzaju, płodności. Powodował, że plony były obfite. Zwierzęta się mnożyły. Kobiety rodziły dzieci.

 Od niego należy zacząć tę opowieść.

Obeliski,  były zaś, elementem kultu Słońca a symbolem jego był  Ra, najważniejszy bóg egipski. Utożsamiony później przez Greków z Zeusem. Z tego powodu nie było przed jego światyniami żadnych innych posągów oprócz obelisków.

Każdy obelisk jest więc pomnikiem boga Ra.

Karnak, Egipt , blog o Afryce



Był i jest obelisk wysokim, czworobocznym słupem wyciosanym z jednego bloku skalnego. Pomnikiem. Zakończonym ostrosłupem, często obitym blachą, odbijającą słońce. Tak było, jest i będzie.

Pęknięty obelisk w Asuanie, (YANN ARTHUS-BERTRAND / CORBIS)
 około 1150 ton i blisko 42 metry długości. Jest to największy obelisk na świecie.

Co ma Karnak do Luksoru, zapytają Ci, co czytają , a nie oglądają zdjęcia:)?

Długa na 3 km aleja sfinksów łączy  świątynię w KARNAK-u ze świątynią w LUKSORZE. W obu świątyniach  stały przed wejściem po dwa obeliski boga Ra.

Luksor

I tu zaczynamy powoli już opuszczać Egipt.

CARLITOS GUILLERMO LUNGHI / EGIPTO.COM

Zabrano je i wywieziono. Transport obelisków był rzeczą trudną i wymagał dużych nakładów - według przekazu do przewiezienia 32-metrowego obelisku z Aleksandrii do Rzymu trzeba było skonstruować specjalny statek poruszany przez 300 wioślarzy. Już samo wydobycie z kamieniołomu, przetransportowanie do światyni, przewożenie Nilem trudno sobie wyobrazić. Co dopiero zamorską podróż.

Niemniej, mimo tych trudności, część egipskich obelisków już w okresie starożytności sprawnie wywieziono  do Rzymu i Konstantynopola.

W czasach nowożytnych kolejne obeliski transportowano do Paryża, Londynu i Nowego Jorku.



 Na tej widokówce obelisk z Luksoru - pl. Zgody w Paryżu.



pl. Św. Piotra, Rzym stąd

W Rzymie jest 8 obelisków. Nie wszystkie prawdziwe.


Jesteśmy w Europie. Papież Sykstus V (1585-1590r.) antycznemu motywowi obelisku nadaje nowy chrześcijański sens. Upodobał sobie właśnie tę formę pomnika, powiązał go - dzięki jego trójkątnemu zarysowi (chyba jednej ze ściań wierzchołka?) - z Trójcą Świętą a także z symboliką zmartwychwstania i Chrystusa. Papież może wiele. Ponieważ dzięki przekazom starożytnych zdawał sobie sprawę z solarnej symboliki obelisków, stały się one odtąd symbolem Chrystusa - Światłości Świata.

Praga                                                                                                                                 foto: Aga D.

Już w połowie XVI wieku, zaczynają powstawać nagrobki z obeliskami. Stosuje się je w dekoracji budowli sakralnych i świeckich. Jako element dekoracji architektonicznej obelisk staje się popularny w końcu XVI i w XVII wieku w północnej Europie.

Obelisk na słoniu na Piazza della Minerwa w Rzymie

„…Niech każdy…pamięta, że potrzeba silnego rozumu, by udźwignąć solidną wiedzę….”

.........z książki Andrzeja Niwińskiego "Bóstwa, kulty i rytuały starożytnego Egiptu".

 

Zestawienie słonia i obelisku, które teraz wydaje się abstrakcyjne, nie było takie w dawnych czasach - o egzotycznych zwierzętach, jakimi są słonie, od antyku przez średniowiecze opowiadano, że są wybitnie inteligentne i silne fizycznie, a także, że Etiopowie (mieszkańcy Egiptu) i Persowie walczą z wież umieszczonych na ich grzbietach.

Powstają więc liczne połączenia tych symboli.

I wreszcie docieramy do punktu przesiadkowego naszej podróży.

Obeliski trafiają do architektury ogrodowej.

Dzieje się to w okresie  zwanym manierystycznym (II poł. XVI w.). Może wpadły komuś w oko, podobne do tego niżej,  "potworki"? To właśnie ten czas. Czas zabawy i rozpasania na dworach Europy. W założeniach ogrodowych, od Włoch, przez Niemcy, aż po Anglię, święte pomniki boga Ra wieńczą - ogrodzenia, flankują przejścia, stanowiąc jeszcze jeden antyczny rekwizyt świadczący o erudycji twórcy i właściciela posiadłości.

Bomarzo, Sacro Bosco, Włochy

W XVIII-wiecznych założeniach parkowych większe (ale nie oryginalne) obeliski stają pojedynczo, w otoczeniu licznych, nie raz kuriozalnych budowli - pomników przeszłości. Tak jest Sanssouci Fryderyka II w Poczdamie. (będzie o tym ogrodzie post)

Poczdam, przedwojenna pocztówka

Ale ta podróż trwa nadal. Nie wszystko "już było".
Obelisk to forma nadal żywa w architekturze ogrodowej. I to jeszcze jak żywa.  Nie  można przecież zapomnieć o solarnej symbolice. 



Highnam Court Garden

Zdarzają się  też wariacje na temat obelisku. Barnett Newman's w Seattle postawił obelisk "na głowie".


the Red Square in University of Washington- Seattle campus stąd

Wszystko jest teraz możliwe.Takie czasy. Pod jednym warunkiem. Że wiemy, co to jest obelisk! I tak oto dotarliśmy do Polski. Mamy tu, owszem, obeliski. Nawet na słoniu.



Grodziec, koło Ojcowa

Są też dość liczne w parkach pałacowych. Nie tak okazałe i nie oryginalne, ale zawsze to coś.



Piotrowice koło Kątów Wrocławskich

 Są też takie, które mimo oficjalnego, urzędniczego namaszczenia nigdy obeliskami nie będą!

to nie jest obelisk.

to też nie jest obelisk, choć trochę podobny.

 

Ale są i takie bardziej prawidłowe, nieco większe. W Warszawie są i w Poznaniu też. Pamiętamy,  z jednego bloku wykute. 

Podróż dobiegła końca. Jesteśmy w domu.

Jeśli na wakacyjnym szlaku spotkamy stertę kamieni lub głaz nazwany obeliskiem, to będzie to tylko sterta kamieni lub głaz.

 Pod bacznym okiem boga Ra, życzę szczęścia w wypatrywaniu obelisków!

 

 

Miłego dnia

 

Ewa